Wystawa na 140-lecie Galicyjskiej Kolei Transwersalnej w Muzeum Ziemi Sądeckiej

Galicyjska Kolej Transwersalna licząca 750 km została zbudowana przez austriackie c.k. Koleje Państwowe w ciągu dwóch lat - 1882-1884. Linia uruchomiona 16 grudnia 1884 r. biegła po północnych stokach Karpat od Zwardonia, przez Żywiec, Suchą, Chabówkę, Nowy Sącz, Grybów, Zagórz, Sambor, Stanisławów, do Husiatyna nad ówczesną granicą rosyjską. Przy jej wytyczaniu wykorzystano już istniejące trasy kolejowe i zbudowano nowe. Trasa uznawana jest za znaczące dzieło techniki kolejarskiej.

Izabela Szafran z Muzeum Ziemi Sądeckiej poinformowała, że wystawa planszowa w Nowym Sączu - ze względu na obszerność tematu i ograniczoną ilość miejsca – przybliża jedynie pierwsze dwudziestolecie (1884-1904) eksploatacji odcinka Chabówka – Nowy Sącz.

Na planszach autorzy zaprezentowali początki i koncepcje przeprowadzenia trasy, przybliżono przebieg budowy, użytkowanie w początkach działalności, a także pokazano charakterystyczne budowle i tabor wyprodukowany specjalnie dla nowej kolei. Osobne miejsce poświęcono największej katastrofie kolejowej na tej trasie, która wydarzyła się w lipcu 1903 r.

Galicyjska Kolej Transwersalna powstała ze złączenia w całość istniejących fragmentów dróg żelaznych z nowo wybudowanymi odcinkami Zwardoń – Żywiec – Nowy Sącz (184 km), Grybów – Zagórz (114 km) i Stanisławów – Husiatyn (146 km), o długości 444 km. Do tego powstały połączenia „poboczne”, służące do skomunikowania nowej linii z istniejącymi kolejami – jak Oświęcim – Skawina – Podgórze (48 km), Sucha – Skawina (62 km) i Zagórzany – Gorlice (5 km), przez co całkowita długość nowo wybudowanych odcinków wyniosła 559 km.

Na potrzeby nowej linii w wiedeńskich biurach kolei państwowych powstały projekty techniczne torów, mostów, przepustów i zunifikowanych budowli infrastruktury kolejowej.

Jak przypomnieli autorzy wystawy, w chwili oddania do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna z odgałęzieniami stanowiła 25 proc. długości wszystkich linii kolejowych na terenie zaboru austriackiego. Dla regionu, przez który przebiegała, przyczyniła się do wzrostu gospodarczego, dając mieszkańcom oprócz tradycyjnego „okna na świat” także możliwości rozwoju ekonomicznego. O jej budowie zdecydowały też względy militarne, a jej przydatność dla potrzeb wojennych została potwierdzona w początkach I wojny światowej.

Linia do początku lat 90. ubiegłego wieku odgrywała ważną rolę komunikacyjną w ruchu osobowym i towarowym, kiedy straciła swoją konkurencyjność na rzecz transportu samochodowego. Od tego czasu zaczęło się powolne ograniczanie ruchu, a brak inwestycji powodował coraz większą degradację infrastruktury. W ostatnich latach najbardziej malownicze fragmenty wykorzystywano jedynie do okazjonalnych przejazdów pociągów retro.

Za najpiękniejszy krajobrazowo uchodzi 77-kilometrowy odcinek torów z Chabówki do Nowego Sącza. Na większości stacji zachowały się zabudowania stacyjne z okresu powstania linii, a układ trasy stanowi wspaniały przykład robót inżynieryjnych. Trasa posiadająca niespotykane nigdzie w Polsce walory widokowe łączy tereny o wyjątkowej atrakcyjności turystycznej.

Na jednej ze stacji - w Kasinie Wielkiej - Steven Spielberg kręcił fragmenty do "Listy Schindlera", a Andrzej Wajda sceny do "Katynia". Obiekt pochodzący z 1884 roku, leżący w sercu Beskidu Wyspowego, jest jedną z najwyżej położonych stacji kolejowych w Polsce. Obecnie w odnowionym budynku stacyjnym mieszczą się apartamenty dla turystów - wypoczywający na każdym kroku spotykają pamiątki z jego kolejowej i filmowej historii.

W Chabówce znajduje się największy w Polsce skansen taboru kolejowego, a większość miejscowości, przez które prowadzi trasa, to miejsca o dużym potencjale tzw. przemysłu czasu wolnego (Rabka, Mszana Dolna, Kasina Wielka, Dobra, Tymbark, Łososina Górna, Limanowa, Pisarzowa, Nowy Sącz).

Obecnie linia kolejowa z Chabówki do Nowego Sącza jest gruntownie przebudowywana przez PKP Polskie Linie Kolejowe w ramach budowy nowego połączenia kolejowego w woj. małopolskim nazywanego potocznie "Podłęże – Piekiełko”. Inwestycja składa się z dwóch części – modernizacji i elektryfikacji trasy nr 104 Chabówka – Nowy Sącz oraz budowy zupełnie nowego, 58-kilometrowego odcinka łączącego Podłęże k. Krakowa z Tymbarkiem i Mszaną Dolną. Inwestycja ma przyspieszyć i usprawnić ruch kolejowy między Krakowem oraz Zakopanem i Nowym Sączem. Dzięki jego realizacji zmniejszy się wykluczenie komunikacyjne na Sądecczyźnie i w rejonie Beskidu Wyspowego.(PAP)

rgr/ miś/